BAĞIMLILIK ÜZERİNE
Bağımlılık dediğimizde herkesin aklına herhangi maddeye olan bağımlılığı düşünür. Bağımlılıklar sadece maddesel olarak sınırlanmaz. Aslında hepimizin hayat döngüsü içerisinde farkında olmadığımız, bağımlılıklarımız var, bunlarda Davranışsal Bağımlılıklarımız. Bu yazımda size biraz bunlardan bahsedeceğim.
Bağımlılık Nedir?
"Bağımlılık" kelimesi Latince "adamak; kendini başkasına adamak" anlamlarına gelen "addicere" kelimesinden türemektedir.
Davranışsal Bağımlılık Nedir?
Davranışsal bağımlılıkta bir madde olmadan, kişi belli bir davranışı yaparak rahatlama ve huzur hisseder, başka bir deyişle “ödül alır.” Davranışın ödüllendirici özelliği zaman içerisinde bu davranışa bağımlılık geliştirilmesine zemin hazırlar. Madde bağımlılığında olduğu gibi, bağımlı olunan davranışı sürekli gerçekleştirme arzusu vardır. Her türlü bağımlılıkla mücadelede olduğu gibi davranışsal bağımlılık ile mücadelede de en önemli unsur kişinin farkındalığıdır.
Davranışsal Bağımlılıklar Nelerdir?
Alışveriş Bağımlılığı
Bütçenin elverdiği ölçüde giyim, eşya, yiyecek gibi ihtiyaçları karşılamak için yapılan alışveriş, “üzüntü, sıkıntı, yalnızlık” gibi duyguların giderilmesi için kullanılıyorsa ve bu olumsuz duyguları gidermek için her seferinde alışverişe başvuruluyorsa bağımlılık söz konusu demektir.
İlişki Bağımlılığı
Kişinin kendisini yok ettiği, kendisine zarar verdiğini bildiği, mantıksız da bulduğu halde devam etmekte ısrarcı olduğu tutkulu bir ilişki türüdür.
Hem bağımlı kişiye, hem de bağımlı kılınan kişiye zarar verir. İlişki bağımlılığında, ilişkide tek bir kişi vardır; kişi kendi benliğini, kişiliğini yok sayar.
Kumar Bağımlılığı
Kumar günümüzde keyifli vakit geçirme, eğlence ve dinlenme aracı olarak kabul edilmekte ve popülaritesini korumaktadır. Kumar bağımlılığı; kişisel, ailevi veya mesleki hedefleri bozan, sürekli ve yineleyen, “patolojik kumar oynama davranışı” olarak adlandırılmaktadır. Patolojik kumar oynayan kişilerin çevresi de (eş, aile, arkadaş̧ vb.) olumsuz bir şekilde etkilenmektedir. Eşinde ve çocuklarında ruhsal sorunlar, ebeveynlik görevinin ihmali, ayrılma ya da boşanmalar görülebilmektedir.
İnternet Bağımlılığı
Gelişen teknoloji ile bilgisayarların hayatımızda kapladığı yerin artması ve internet ulaşımının yaygınlığı ile, internet bir bilgi ve iletişim kaynağı olmanın ötesinde, bazı kişiler için “bağımlılığa” dönüşmüş durumdadır. Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de, internet bağımlılığı hızla yaygınlaşan ve sıklıkla karşılaşılan bir ruhsal bozukluktur.
Egzersiz Bağımlılığı
Hem fiziksel hem ruhsal sağlık için spor yapmak faydalı ve harika bir alışkanlık. Ancak, dozu kaçırılan spor, zarar veren bir bağımlılık haline dönüşebilir.
Zamanının çoğunu fiziksel aktivite yaparak geçirmeye aşırı istekli olma, bazı engellere rağmen kontrol edilemeyecek düzeyde aşırı spor yapma, spor bağımlılığı olarak tanımlanmaktadır.
Bunlar gibi 300’e yakın başlıkta madde ve davranışsal bağımlılık türü var. Psikolojik Tedavi sürecine kadar ilerleyen bu bağımlılıkların bir de tanımlanmayan, bizleri döngümüzün içinde sıkışmış, özgüvensiz hale getiren, sürekli sorgulayan ve mutsuzluğumuza sebep olan davranış bağımlılıklarımız vardır.
Hadi biraz bu duruma bakmaya çalışalım.
Dünyaya gelişimizden itibaren bağımlılık serüvenimiz başlar. Annemize ya da bize bakan ebeveynimize, kişilere olan bağımlılığımız. Kendi ayaklarımızın üzerinde durmadan önce hepimiz birer bağımlıydık, buda bu şekilde olmak zorundaydı. Bir besleyiciye, yol göstericiye, bir öğreticiye ihtiyacımız vardı.
Okul-Üniversite, sosyal ve iş hayatımızla birlikte ilk olarak bu bağımlılığımızdan uzaklaşmaya başlarız. Kendimiz öğrenmeye başlarız. Artık kendi yolculuğumuzdayızdır. Fakat yaşadığımız olaylar, öğrendiklerimizin haricinde gördüklerimiz yavaş yavaş bizi biz yapan durumları netleştirir.
Aşık oluruz, çok severiz ya da sevdiğimizi zannederiz, bu ilişkimiz boyunca kontrolümüzü kaybettiğimiz anda bağımlılığımız başlar. Onsuz yapamam, onsuz nasıl hareket ederim, o benim her şeyim. Masum görünen bu cümleler bağımlılığı gösterir, bilince kodlamalar yapılmıştır bile. Ayrılık olduğunda kaybeden tarafta net travma, hatta daha ileri boyutta tedavi süreci. Bu sadece sevgililik değil, sosyal çevremizdeki insanlarla da yaşayabileceğimiz bir süreçtir. Bu konuda konuşulacak çok fazla detay var bu yüzden ayrı bir yazımda yer vereceğim.
Bir de üzerinde konuşulması gereken iş bağımlılığı var. Günümüzde sağlıklı çalışma ile çok çalışma arasında ince bir çizgi vardır. Son yıllarda sistemin insandan insanın da sistemden beklentileri arttı. Ve bizler bu beklentiyi karşılamak için çok daha fazla çalışıyoruz. Peki bu çok fazla çalışmalar arka planda bize ne yapıyor? Sosyal ilişkilerimizi bozuyor, evliliğimizi ya da ilişkimizi bozuyor, hayat düzenimizi bozuyor, depresyona giriyoruz, huzursuzluğumuz artıyor, kendimize ZAMAN ayıramaz hale getiriyor ve hata yapma oranımızı arttırıyor.
İş bağımlıları iş-yaşam dengesini kaybetmiş kişilerdir. Nerede duracaklarını bilemezler. Bu durum kişisel sağlıklarını kaybetmelerine, hem kendilerini hem yakınlarını mutsuz etmeye sebep olur.
Peki Bununla Nasıl Baş Edeceğiz?
1. Farkına varacağız. Ve bu durumu değiştirmek isteyeceğiz.
2. Niyet edeceğiz. Değişimin lehinde olanları arttıracağız ve aleyhtekileri azaltacağız.
3. Plan yapacağız.
4. Planı uygulayıp, gözden geçireceğiz.
5. Değişimi yaşama entegre edeceğiz.
Merve Yalım Toprakhisar
Benimle ön görüşme yapmak için veya daha fazla bilgi almak için lütfen web siteme bakın:
Lütfen beni Coachsea'da da bulun:
https://www.coachsea.com/directory-profile/merve-yalim-toprakhisar/